Μαθήματα και Τραγούδια για Κρητική Λύρα

ΟΙ ΝΟΤΕΣ ΤΗΣ ΛΥΡΑΣ Οι νότες στην Κρητική λύρα είναι δεκαπέντε (15).  Αναλυτικότερα όπως φαίνεται και στην παρακάτω εικόνα αποτελείται από:  δύο ΝΤΟ τρεις ΡΕ δύο ΜΙ μία ΦΑ δύο ΣΟΛ τρεις ΛΑ δύο ΣΙ Επίσης υπάρχουν και οι διέσεις (#) καθώς και οι υφέσεις ( ʆ). Δίεση (#) είναι όταν παίζουμε την νότα πιο κάτω από την κανονική της θέση. π.χ. ΦΑ#, ΝΤΟ#   Ύφεση είναι όταν παίζουμε την νότα πάνω από την κανονική της θέση. π.χ ΛΑ ʆ, ΜΙ ʆ,ΣΙ ʆ.     

ΣΥΡΤΟΣ Ή ΧΑΝΙΩΤΙΚΟΣ Η παλαιότερη μορφή του χορού εντοπίζεται στην επαρχία Κισσάμου Χανίων. Ανήκει στην κατηγορία των συρτών χορών. Ας μην ξεχνάμε, άλλωστε, ότι τις τελευταίες δεκαετίες ακούγεται περισσότερο ως χανιώτικος συρτός. Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες σε κύκλο. Το μουσικό μέτρο του είναι 5/8, τα βήματα του 11 και η λαβή από τις παλάμες στο ύψος των ώμων. Χορεύεται σε κύκλο. Σύμφωνα με την προφορική παράδοση, την οποία κατέγραψε ο Ναύτης στο βιβλίο του Κρητική λύρα, ένας μύθος (Χανιά, 1989), ο χορός διαμορφώθηκε στα μέσα του 18ου αιώνα στην επαρχία Κισσάμου Χανίων, πιθανόν μετασχηματίζοντας τα βήματα κάποιου παλαιότερου συρτού χορού. Κατά τη λαϊκή πίστη, η παλαιότερη μελωδία του χανιώτικου, «ο πρώτος», δημιουργήθηκε με βάση δύο μελωδίες που είχαν συνθέσει οι Κρήτες εθελοντές μαχητές της Κωνσταντινούπολης στα 1453, οι οποίοι, ως γνωστόν, ήταν και οι τελευταίοι υπερασπιστές της. Οι μελωδίες αυτές, που όσοι από τους αγωνιστές σώθηκαν επιστρέφοντας τις έφερ

 Η Κρητική Λύρα όπως φαίνεται και στα παρακάτω σχέδια αποτελείται από τα παρακάτω μέρη: 1) Το Σκάφος, το οποίο είναι το πίσω μέρος της Λύρας 2) Το Καπάκι, που είναι το εμπρός μέρος της 3) Το χορδοδέτη, ο οποίος είναι στο κάτω μέρος της λύρας και όπως φανερώνει και το όνομα του        εκεί δένονται οι χορδές. 4) Τον Κάτω Καβαλάρης 5) Τον Άνω Καβαλάρης 6) Τα Στριφτάλια ή Κλειδιά, από όπου και κουρδίζονται οι χορδές 7) Την Ψυχή* της Λύρας, όπου είναι και το σημαντικότερο μέρος. (Δεν παρουσιάζεται στο σχήμα). * Η ψυχή της λύρας είναι ένα κομμάτι ξύλου κυλινδρικού σχήματος όπου ενώνει τον κάτω Καβαλάρη με το εσωτερικό μέρος του Σκάφους (ηχείο). Μέσω της Ψυχής μεταφέρονται οι δονήσεις των χορδών στο ηχείο ώστε να αναπαραχθεί ο ήχος της Λύρας.

Η κρητική λύρα ανήκει στην κατηγορία των χορδόφωνων μουσικών οργάνων με δοξάρι και έχει τις ρίζες της στην Ανατολή. Στην Kρήτη υπήρχαν δύο τύποι λύρας. Tο αποκαλούμενο σήμερα λυράκι, που έδινε οξύ και διαπεραστικό ήχο και η βροντόλυρα ή χοντρόλυρα, μεγαλύτερη σε μέγεθος, ιδανική για την πολύωρη συνοδεία τραγουδιού. Aπό τους δύο τύπους αυτούς και την επιρροή του βιολιού, προήλθε η σύγχρονη κοινή λύρα. Κατασκευάζεται από μονοκόμματο ξύλο κάποιας ηλικίας (τουλάχιστον 10 ετών) και συνήθως χρησιμοποιείται ασφένταμος, καρυδιά, μουρνιά, κ.α. Η σκάφη, το κοίλο σκαφτό σώμα της λύρας λέγεται και καύκα ή καυκί. Το καπάκι (εμπρόσθιο μέρος) είναι αυτό που επηρεάζει άμεσα τον ήχο του οργάνου και ιδανικό υλικό για την κατασκευή του θεωρείται το κατράνι (υλικό ηλικίας άνω των 300 ετών που προέρχεται από δοκάρια παλαιών κτισμάτων). Παλιά οι χορδές ήταν εντέρινες και το δοξάρι είχε τρίχες από ουρά αλόγου που συνήθως έφερε μια σειρά από σφαιρικά κουδουνάκια, τα λεγόμενα γερακοκούδουνα. Σήμερα π